Verhalen in de erfgoedsector worden vaak gekenmerkt door een overvloed aan feiten: jaartallen, eigen- en plaatsnamen, historische contexten, kunststromingen, maatschappelijke tendensen … Kortom, we verzetten graag en vaak een groot volume aan gegevens die allemaal belangrijk (lijken te) zijn. Nuances zijn immers cruciaal, niet? Maar hoe de aandacht van het publiek écht capteren? Hoe hen raken, opdat ze zich herkennen in of identificeren met het verhaal?

Het antwoord op die vragen is eenvoudig: door uw verhaal op een andere manier te vertellen. Door andere keuzes te maken in wat u vertelt, en door uw verhaal meer beeldend op te bouwen. Door spanning en emotie toe te voegen en ook door goed na te denken over wie u als hoofdpersoon neemt. U heeft als verteller echt meer keuzes en invalshoeken dan u denkt. En weet dat elke keuze een effect heeft op de kracht van het verhaal en de betrokkenheid van het publiek. 

Tijdens deze praktische workshop gaan we samen met Fred Versonnen aan de slag. U ontdekt al doende wat het effect is van verteltechnieken, zoals het vertragen en versnellen, het inzetten van zintuiglijke elementen, het opzetten van spanningsbogen en het gebruik van stiltes. En u leert hoe u het verhaal voor verschillende doelgroepen kunt brengen. Aan het eind van deze workshop bent u klaar om uw eigen verhalen aan te pakken en op een frisse manier aan uw publiek te vertellen. En misschien wel voor het organiseren van een Erfgoeddagactiviteit?

Doelgroep: voor iedereen die voor een groep een (erfgoed)verhaal wil vertellen, op Erfgoeddag of op een ander moment. Of u nu een lezing wil geven, een rondleiding gidst of een gastles verzorgt: verteltechnieken komen altijd van pas. 

Meer info en inschrijven.

Leuven, 22 oktober 2022

Inhoud en programma

Jaarlijks biedt FTG (Federatie Toeristische Gidsengroeperingen) aan de gediplomeerde gidsen van de aangesloten verenigingen een studiedag aan. In 2022 is voor de locatie Leuven gekozen.

‘Vlamingen hebben iets met (bak)stenen’, zegt men wel eens. Zeker als gids brengen we onze bezoekers in contact met de vele monumenten uit het heden en ons verleden. Het roemrijke Vlaanderen!
Ooit zocht de primitieve mens bescherming tegen de natuurkrachten. Een hol of een grot was meer dan voldoende.
Maar de mens wenste meer, vond of hakte stenen en stapelde. Was het afgunst of de drang naar meer schoonheid? In ieder geval verrezen gaandeweg minder of meer luxueuze woningen en monumenten.
Voor de bouwer volstond een stuk plank of een ruwe steen niet langer. Eigenaars en steden wedijverden om het mooist, om het hoogst (zelfs nog tot op vandaag!). Als gids tonen we met trots onze monumenten, vertellen uitgebreid om de ontstaansgeschiedenis, de bewoners en het leven dat ze geleid hebben.
Maar hebben we ons ook al eens afgevraagd hoe en waaruit die monumenten zijn opgebouwd? Die mooi gekapte of gebakken steen die de eeuwen trotseert. Welke weg heeft die gegaan? Hoe liefdevol en met kennis van zaken heeft de steenkapper die uit de aarde gehaald of uit de rots gekliefd? Welke werktuigen gebruikte de ambachtsman? Hoe werden die verplaatst? Wat kostte dat allemaal aan mankracht? Wie betaalde? Wie bepaalde waar de steen in het monument zou worden geplaatst? Welke merktekens (die we vandaag nog kunnen vinden) werden gebruikt?
Dat en nog zoveel andere vragen legden we voor aan een bevoegde persoon, Dr. Sc. Frans Doperé. Hij bezorgde ons een korte samenvatting van wat hij op 22 oktober aan onze gidsen wil meegeven.

Het bouwkundig patrimonium, zo schrijft hij, van ons land bestaat voor het grootste gedeelte uit natuursteen, baksteen en hout. Binnen de groep van de natuurstenen bestaat er een grote variatie, die alles te maken heeft met de geologische ondergrond, waar praktisch alle perioden vertegenwoordigd zijn met één of meer steensoorten. Deze cursus wil inzicht verwerven in de steensoorten, die bij de bouw werden aangewend. Daarom wordt in het eerste deel aandacht besteed aan de steengroeven van de Romeinse periode tot op vandaag, en wordt er meer in het bijzonder gekeken volgens welke technieken stenen uit de rotsformaties werden gehouwen. Pas ontgonnen steenblokken hadden evenwel meestal nog niet de gepaste vorm en afmetingen om in het metselwerk te worden aangewend. Daarom moesten die blokken worden bewerkt. Die bewerking verschilde van steensoort tot steensoort, en er werden ook andere werktuigen gebruikt. Dat is een gevolg van de verschillende fysische eigenschappen van de aangewende steensoorten. Interessant is wel dat de steenhouwtechnieken in de loop van de tijd veranderden, zodat wij nu, binnen zeker perken, gebouwen kunnen dateren aan de hand van de sporen die de steenhouwer op de bouwstenen heeft achtergelaten.

Na de bewerking werden de bewerkte stenen naar de bouwwerf gebracht, waar de metselaar ze correct naast en boven elkaar moest plaatsen. Om dit correct te kunnen doen moest de metselaar weten voor welke onderdelen de steenhouwer in de groeve de stenen heeft voorbereid. Daarvoor dienden de technische merken. Die hielpen hem bij de correcte plaatsing. Anderzijds moest de steenhouwer ook correct worden betaald voor het geleverde werk. Daarvoor merkte hij de stenen met een persoonlijk identiteitsmerk, zodat men precies wist wie wat had geproduceerd, en zo kon ook de betaling evenredig met het geleverde werk worden uitgevoerd.

In het laatste deel over bouwwerven wordt de verworven kennis op het vlak van steenbewerking en steenmerken toegepast op een aantal concrete gevallen, zodat kan worden aangetoond hoe men werven, zelfs van vrij ingewikkelde gebouwen, kan reconstrueren door eenvoudig naar de bouwstenen en hun technische karakteristieken te kijken.

Spreker

Dr. Sc. Frans Doperé
Ph. D. Research Fellow Ancient and Medieval Architecture and Stone Technology Research Group Archaeology KU Leuven Sagalassos Archaeological Research Project KU Leuven

Frans Doperé (1950) is doctor in de wetenschappen en als onderzoeker lid van de onderzoeksgroep archeologie aan de KU Leuven. Hij specialiseerde zich in de analyse van middeleeuwse bouwwerven en ontdekte dat de sporen van de steenbewerking kunnen helpen bij het dateren van gebouwen of onderdelen ervan. Doperé onderzocht 370 middeleeuwse gebouwen in België en Frankrijk en bracht daarbij de migratie van nieuwe steenhouwtechnieken aan het licht. Hij schreef over nieuwe dateringsmethodes voor middeleeuwse gebouwen, steunend op de waarneming van de sporen van de steenbewerking.
De Tienenaar is al vaak te hulp geroepen voor de datering van authentieke of herbruikte materialen bij restauraties.
Frans Doperé reisde België af, maar ook Parijs en Bourgondië zijn hem niet vreemd, om te verifiëren wanneer steenhouwtechnieken veranderden op de diverse steensoorten uit de middeleeuwen.

Locatie van de studiedag

Deze studiedag vindt plaats in Leuven, meer bepaald in de aula Jean Monnet van de KUL, Parkstraat 51 in Leuven.
De Parkstraat is gemakkelijk te bereiken vanuit het station via de Maria Theresiastraat en de Andreas Vesaliusstraat.
In de Leuvense binnenstad zijn er voldoende mogelijkheden om vooraf of achteraf nog een koffie te drinken of op de middag te lunchen.
Dr. Doperé begint z’n eerste lezing om 10 uur. ’s Middags is er in een pauze voorzien. Na de middag volgen (met pauzes) de andere lezingen. Einde van de studiedag om 17 uur.

Inschrijven

Voor deze studiedag is vooraf inschrijven verplicht. Dit kan vanaf 1 september. De deelnemerslijst wordt ten laatste op 14 oktober afgesloten. Eventueel kunnen de inschrijvingen vroeger worden afgesloten omdat het aantal plaatsen in de aula beperkt is. Wees er dus op tijd bij! Om in te schrijven kan men de hierbij gevoegde inschrijfformulieren gebruiken. Digitaal inschrijven kan eveneens via volgende link. Je ontvangt dan een bevestiging van ontvangst. Ook partners zijn welkom.

Voor het digitaal inschrijven maak je de keuze om individueel of in groep in te schrijven

Prijskaartje

Om deel te nemen betaalt men vooraf een inschrijvingsbedrag per persoon. Voor de bezitters van een geldige FTG-kaart bedraagt het prijskaartje 8 euro per persoon. Alle andere deelnemers betalen 13 euro.
Bedrag over te schrijven op rekening BE67 0011 6807 3087 van FTG. We schrijven in volgens de betalingsdatum! De inschrijving is dus pas geldig na de betaling van het inschrijvingsbedrag.

Vragen of informatie

Je kunt hiervoor terecht bij (liefst via mail):
Dirk Elsen, FTG-penningmeester, mail: dirk.elsen@gmail.com; tel. 013 777 694
of
Johan Lowyck, FTG-secretaris, mail: johan.lowyck@live.be; tel. 0479 773 623

We ontvingen de trieste mededeling dat Johan De Ridder op 26 juni plots en onverwacht overleden is.

Johan was vele jaren secretaris van FTG en sinds een aantal jaren ere-secretaris.

Johan zou 15 augustus 79 jaar worden.

_________________________________________________________________________________